Κοινότητα – Εκκλησία – Σχολείο

Ιστορία της Νέας Κεσσάνης

Όταν οι πρώτοι Ανατολικοθρακιώτες πρόσφυγες έφτασαν το 1922/1923 στον τόπο που ονομαζόταν Τεπέ – Τσιφλίκ και αποφάσισαν να εγκατασταθούν (προσωρινά όπως ήλπιζαν) εκεί, βρήκαν ένα χέρσο κομμάτι γης κοντά σε δάσος, ποτάμι και λίμνη. Σιγά σιγά δημιούργησαν έναν εύρωστο οικισμό με το όνομα Πλαστήρια. Με το Φ.Ε.Κ. με αριθμό 194Α-14/08/1924 ο οικισμός (μαζί με τους οικισμούς Βαφέικα, Οιάκιον, Κουτσό, Καρότα, Τσεπέλ (η Ποταμιά) και Πόρτο –Λάγος) υπήχθη διοικητικά στην κοινότητα Γενισέας, η οποία με τη σειρά της ανήκε στην επαρχία Ξάνθης του νομού Ροδόπης. Κατόπιν, με το Φ.Ε.Κ. 3Α 08/01/1931 μαζί με τους οικισμούς Ποταμιά και Πόρτο – Λάγος αποσχίστηκε από την κοινότητα Γενισέας και αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστή κοινότητα Πλαστηρίων, με έδρα το χωριό μας. Η Ξάνθη τότε εξακολουθούσε να αποτελεί επαρχία του νομού Ροδόπης. Το 1944 συστήνεται ο νομός Ξάνθης και η κοινότητά υπάγεται αυτόματα σ’ αυτόν.

Το ζήτημα του ονόματος: Το χωριό μας με την ίδρυσή του ονομάστηκε Πλαστήρια προς τιμήν του ευεργέτη των προσφύγων Νικολάου Πλαστήρα. Κάποια στιγμή μετονομάστηκε σε Νέα Κεσσάνη, επειδή ορισμένοι από τους κατοίκους του κατάγονταν από την Κεσσάνη της Ανατολικής Θράκης. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα είναι γνωστό και ως Πλαστήρια, μάλλον γιατί αυτή η μετονομασία δεν έβρισκε σύμφωνους όλους τους κατοίκους, οι οποίοι σε μεγάλο ποσοστό δεν είχαν σχέση με την Κεσσάνη και οι οποίοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν το πρώτο όνομα. Μάλιστα, ενώ σώζεται το ΦΕΚ με αριθμό 271Α της 03/09/1940 με το οποίο ανακοινώνεται επισήμως η μετονομασία του χωριού, σχεδόν όλοι θυμούνται με βεβαιότητα ότι αυτή η αλλαγή έγινε μέσα στη δεκαετία του ’50. Επιπλέον, στην απογραφή πληθυσμού του 1940, η οποία δημοσιεύθηκε το 1946, αναγράφεται το χωριό μας ως «κοινότητα Νέας Κεσσάνης (Πλαστηρίων)», ενώ στο στρατιωτικό δελτίο ταυτότητας του Στέφανου Αλεξιάδη, εκδοθέν το 1947, ως Πλαστήρια.

Θα μπορούσε να υπάρξει μια εξήγηση για αυτό το παράδοξο: Με το ΦΕΚ του 1940 δεκάδες άλλα χωριά άλλαξαν όνομα εκτός από το δικό μας. Μπορούμε λοιπόν να παρατηρήσουμε ότι συνήθως πρόκειται για χωριά με ξένα (Ιμαμλάρ, Στεβενίκον,) ή πολύ «λαϊκά» (Κασιδοχώριον) ονόματα. Αυτά τα ονόματα έπρεπε να αλλάξουν και να γίνουν χριστιανικά (Αγία Τριάς), αρχαιοπρεπή (Ορέστιον), όμορφα (Λευκοχώριον), ή τέλος πάντων πιο ταιριαστά με τον τόπο. Στο καθεστώς όμως του Μεταξά ο Πλαστήρας είχε αντιταχθεί σθεναρά και φανερά. Τι θα εμπόδιζε αυτό το καθεστώς να του στερήσει την τιμή να έχει ένα προσφυγικό χωριό το όνομά του; Προφανώς τίποτα. Δυστυχώς, ενάμιση μήνα μετά ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος χτύπησε την Ελλάδα και ακολούθησαν η τριπλή κατοχή και ο εμφύλιος σπαραγμός. Αυτές οι δραματικές εξελίξεις, που κάλυψαν όλη τη δεκαετία του ’40, απέτρεψαν την άμεση αναγνώριση όλων των μετονομασιών που όριζε το ΦΕΚ που αναφέραμε και φυσικά την ενημέρωση των κατοίκων ∙ γι’ αυτό οι Πλαστηριώτες το αγνοούσαν και δικαίως. Έτσι, αρκετά χρόνια μετά, μέσα στη δεκαετία του ’50 ο τότε πρόεδρος της κοινότητας, Καραμουσαλίδης Ιωάννης, αποφάσισε να εφαρμόσει την απόφαση για τη μετονομασία του χωριού. Πάντως, όπως είπαμε, μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται και τα δύο ονόματα.

Βέβαια με τα χρόνια πολλά έχουν αλλάξει εκτός από το όνομα. Το 1997 με το πρόγραμμα Καποδίστριας η Νέα Κεσσάνη παύει να είναι αυτόνομη κοινότητα και γίνεται ένα από τα 4 δημοτικά διαμερίσματα του νεοσύστατου δήμου Αβδήρων. Τα άλλα τρία ήταν τα εξής: Αβδήρων, Μάνδρας και Μυρωδάτου.

Και από το 2011 σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης ανήκει στη δημοτική ενότητα Αβδήρων του νέου Δήμου Αβδήρων. Και είναι νέος γιατί δημιουργήθηκε από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αβδήρων, Βιστωνίδος και Σελέρου. Έδρα του είναι η Γενισέα, ως το μεγαλύτερο χωριό, ενώ τα Άβδηρα έχουν οριστεί ως ιστορική έδρα.

Ο παρακάτω πίνακας καταγράφει την πορεία του πληθυσμού της κοινότητάς μας:

*η απογραφή αυτή διενεργήθηκε το Μάιο του 1928, δηλαδή 7 μήνες πριν φτάσουν στο χωριό οι πρόσφυγες από τον Άγιο Βλάσση της ανατολικής Ρωμυλίας και δεν τους συμπεριλαμβάνει.

Οι πρόεδροι της κοινότητας και του κοινοτικού/τοπικού συμβουλίου είναι έως σήμερα (2013) οι εξής:

Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο

Καραβέτης Χρήστος

Παπαντωνίου Αντώνιος

Καραμουσαλίδης Ιωάννης

Καρτάλης Χρήστος

Μπλιούμης Δημήτριος

Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο

Καραμουσαλίδης Ιωάννης

Καρτάλης Χρήστος

Χριστοφόρου Χριστόφορος

Αλμπανίδης Γεώργιος

Γκαλιμαρίδης Σάββας

Καραμουσαλίδης Ιωάννης

Καρτάλης Χρήστος

Μπουρλούκας Ευάγγελος

Μαζαράκης Γεώργιος

Καραβέτης Ιωάννης

Τσατράλης Παρασκευάς

Ντάφος Κωνσταντίνος

Φωτίδης Φώτιος

Χριστοφόρου Γεώργιος

Βαθρακέας Ελευθέριος

Τσατράλης Δρακούλης

Κοτσαλάς Νικόλαος

Αλμπανίδης Γεώργιος

Καρακατσάνη Χρυσούλα

Μουσικάκης Ηρακλής

Μητρέλης Κων/νος

Φυλαχτάκης Αλέξανδρος

Δράκος Χρήστος

Ντίνος Γεώργιος

ΠΟΤΑΜΙΑ, ΛΑΓΟΣ, ΒΙΣΤΩΝΙΔΑ : Από τη δημιουργία της κοινότητας της Νέας Κεσσάνης, εκτός από το χωριό μας, υπάγονταν σ’ αυτήν τα χωριά Ποταμιά και Λάγος, ενώ η «λίμνια» μας υπήρξε από τη δημιουργία του χωριού καθοριστικής σημασίας.

 Η Ποταμιά απέχει από την Ξάνθη 18 χλμ. σε μια παράκαμψη του εθνικού δρόμου Ξάνθης-Κομοτηνής. Ιδρύθηκε κι αυτή στις αρχές του αιώνα μας από πρόσφυγες όμως της Μικράς Ασίας, των οποίων τα έθιμα διαφέρουν αρκετά από αυτά της Θράκης. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία κυρίως. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στους Α­γίους Αναργύρους Κοσμά και Δαμιανό και γιορτάζει μαζί με όλο το χωριό την 1η Ιουλίου. Οι κάτοικοί της είναι άνθρωποι καλόκαρδοι και φιλόξενοι.

Η Ποταμιά διαθέτει θερμές πηγές που τροφοδοτούν με νερό τα Λουτρά Ποταμιάς. Η κοινότητα της Νέας Κεσσάνης προσπάθησε να αξιοποιήσει δοκιμαστικά το γεωθερμικό υγρό σε μια μονάδα θερμοκηπίων 6 στρεμμάτων από το 1987 έως το 1992. Το φιλόδοξο κατά τα άλλα πρόγραμμα δεν ευδοκίμησε και η λειτουργία της Μονάδας ανεστάλη.

Όμως η ιαματική πηγή Ποταμιάς βρίσκεται σε μια περιοχή που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω του φυσικού και υδάτινου πλούτου της και χαρακτηρίζεται ως τεράστιας οικολογικής σημασίας. Η αξία της ήταν γνωστή από τον καιρό της Τουρκοκρατίας, οπότε και έρχονταν ασθενείς για θερμά λουτρά. Η σύγχρονη ελεύθερη Ελλάδα άργησε να την ανακαλύψει. Απ’ όσο μπορούμε να ξέρουμε (κάνοντας ένα άλμα στο χρόνο), το 1945 τα λουτρά ανήκαν στους εργολάβους Γερμανίδη και Αδάμ, το 1978 στο Νομαρ­χιακό Ταμείο Ξάνθης και από το 1981 στην Κοινότητα της Ν.Κεσσάνης. Το έτος 1996 με πρωτοβουλία της τότε Κοινότητας αποφασίστηκε η κατασκευή κτιρίου με χώρους ομαδικής υδροθεραπείας. Πρόκειται για ένα τουριστικό συγκρότημα κτιρίων, το οποίο μπορεί να εξυπηρετήσει πλήρως έναν μεγάλο αριθμό επισκεπτών, που ενδιαφέρονται για τη θεραπεία πολλών παθήσεων: φλεγμονώδεις αρθρίτιδες, εκφυλιστικές αρθροπά­θειες, χρόνιες ρευματοπάθειες, γυναικολογικές παθήσεις, νευραλγίες, νεφρίτιδες, αλλεργικές δερματοπάθειες κ.α.

Η λειτουργία των Ιαματικών Πηγών Ποταμιάς έχει πια διακοπεί, όμως κάποτε έδινε στην περιοχή μας μια ανάσα ανάπτυξης και δημιουργίας, αφού ήταν χώρος προσέλκυσης ιαματικού τουρισμού, όπου απασχολούνταν κάθε χρόνο νέοι και νέες της περιοχής. [πηγή των παραπάνω πληροφοριών ήταν η ιστοσελίδα του δήμου Αβδήρων]

Το Λάγος, ή Πόρτο – Λάγος (= το λιμάνι της λίμνης) απέχει είκοσι έξι χιλιόμετρα από την πόλη της Ξάνθης και αποτελεί κέντρο διακίνησης προϊό­ντων. Ο παλιός εθνικός δρόμος που συνδέει την Ξάνθη με την Κομοτηνή (ο νέος είναι η σύγχρονη Εγνατία οδός, που το παρακάμπτει) πλαισιωμένος από πυκνούς λευκώνες περνά ανάμεσα από τα σπίτια του.

Εκτός από την οικονομική σημασία του το Πόρτο – Λάγος αποτελεί πόλο έλξης των επισκεπτών για το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στα ανατο­λικά ∙ λευκό, γραφικό, κτισμένο στο μικρό νησάκι του που ενώνεται με τη ξηρά με τη γραφική, ξύλινη γέφυρά του, μοιάζει να επιπλέει από θαύμα. Πρόκειται για μετόχι της Μονής Βατοπεδίου και είναι μεγάλης θρησκευτικής, ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Το εσωτερικό του ναού έχει ενδιαφέρον και συγκεκριμένα μια εικόνα του Αγίου, ω­ραίο δείγμα κρητικής τέχνης του 16ου αιώνα, καθώς και ένα πέτρινο εντοιχισμένο ανά­γλυφο από τη νότια πόρτα που επίσης παριστάνει τον Άγιο Νικόλαο.

Καθοριστικός παράγων για την οικονομία και ανάπτυξη του τόπου είναι η αλιεία στη λίμνη με τα γριβάδια, τους κέφαλους και τα χέλια, στις παράκτιες περιοχές και βέβαια στα πασίγνωστα ιχθυοτροφεία του Λάγους. Τα χέλια μάλιστα εξάγονται σε Ολλανδία και Γερμανία. Είναι πολύ ενδιαφέρον ένα σύντομο βίντεο (το οποίο μπορεί κάποιος να βρει στο Youtube στη διεύθυνση : http://www.youtube.com/watch?v=_XDc8Jz-iqQ) το οποίο γυρίστηκε από τους Βουλγάρους κατακτητές κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στον Άη Νικόλα στο Πόρτο – Λάγος, για να προβάλλει, φυσικά προπαγανδιστικά, την πλούσια παραγωγή και την ειρηνική εργασία των ψαράδων σε όλη την περιοχή.

Το Λάγος συνδέεται αδιάρρηκτα με την ιστορία της λίμνης Βιστωνίδας. Στους Βυζαντινούς χρόνους η περιοχή λεγόταν Πόροι (πόρος = πέρασμα) και είχε άμεση σχέση με το Περιθεώριο. Είχε σπουδαία στρατηγική θέση, αλλά ήταν επίσης κέντρο οστρεοκαλλιέργειας και ψαρότοπος. «Πόροι» το είχαν ονομάσει οι Βυζαντινοί. Με τον καιρό άλλαξε σε Πόρου, μετά Πορού και κατά την Τουρκοκρατία Μπουρού, εννοώντας όλη τη λίμνη μαζί με το νησί απέ­ναντι από τη μικρή πολιτεία του Πόρτο-Λάγους. Το όνομα Πόρτο – Λάγος το έδωσαν οι Ιταλοί ναυτικοί (Βενετσιάνοι και Γενουάτες) κοντοτιέροι και θα πει “Λιμάνι της Λίμνης”.

Βέβαια, διάφοροι παράγοντες στέρησαν τον τόπο από την παλιά αίγλη του. Ωστόσο, το Λάγος συνεχίζει να έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη του τόπου, έ­χουν γίνει εκβαθύνσεις του λιμένα και με το φόρτωμα και το ξεφόρτωμα των πλοίων παρατηρείται αρκετή κίνηση. Τα νερά του αγιάζονται κάθε χρό­νο τα Φώτα μέσα σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα από τον Μητροπολίτη της Ξάνθης και σφύζει η παραλία από τον κόσμο. Τον Ιούλιο, στη ναυτική εβδομάδα γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και την τελευταία βραδιά, στη γιορτή της σαρδέλας, το λιμάνι γεμίζει κόσμο, που απολαμβάνει τη βόλτα, το φρέσκο ψάρι, το άφθονο κρασί και τη ζωντανή ορχήστρα. Τέλος, στις 6 Αυγούστου οι κάτοικοι γιορτάζουν το όνομα της εκκλησίας του χωριού τους, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.

 Η λίμνη Βιστονίδα αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας και της Ευρώπης, χάρη στη σπάνια χλωρίδα και πανίδα που ευδοκιμεί σ’ αυτήν, γι’ αυτό και προστατεύεται από τη διεθνή συνθήκη RAMSAR. Είναι η μεγαλύτερη της Θράκης, καταλαμβάνει έκταση 42.000 περίπου στρεμμάτων, που αυξομειώνεται ανάλογα με τις εποχές, ενώ οι τρεις δίαυλοι επικοινωνίας με το Θρακικό πέλαγος στο ύψος του Πόρτο Λάγος υφαλμυρώνουν τα νερά της και έτσι την καθιστούν μία από τις μεγαλύτερες λιμνοθάλασσες της Ελλάδας. Η ορνιθοπανίδα της φτάνει τα 302 είδη (όπως ερωδιοί, πορφυροτσικνιάδες, κορμοράνοι, κύκνοι, πελεκάνοι, χήνες που φωλιάζουν κατά την αποδήμησή τους κ.α.). Στις όχθες της ζουν πολλά ζώα, όπως η βίδρα και ο ασβός, ενώ ο σιωπηλός κόσμος των 37 ειδών ψαριών της επίσης εντυπωσιάζει.

Για τους κατοίκους του χωριού μας όμως ήταν πάντα απλώς «η λίμνια μας». Οι γυναίκες πλέναν τα ρούχα, τα παιδιά παίζανε και κάνανε το μπάνιο τους, οι άνδρες κυνηγούσαν, ψάρευαν και παρείχαν στις οικογένειές τους την καλύτερη τροφή κατά τις περιόδους που άλλα μέρη (όπως η Ξάνθη) υπέφεραν από πείνα, όπως κατά το μεσοπόλεμο και το Β΄ Παγκόσμιο. Εκεί κατέληγαν αν αθετούσαν μια υπόσχεση ή έχαναν ένα στοίχημα. Η άλλη όψη βέβαια του νομίσματος ήταν ο εφιάλτης της ελονοσίας, που ταλαιπώρησε και σκότωσε πολλούς κατά τις πρώτες δεκαετίες, όμως τα ευεργετήματα υπήρξαν περισσότερα και διαρκή.

Κάθε χρόνο τα Φώτα τελείται εκεί ο αγιασμός των υδάτων. Δυστυχώς, σήμερα η λίμνια μας κινδυνεύει από τη μόλυνση (αστικά λύματα, αγροχημικά και βιομηχανικά λύματα, σκουπίδια), από την εντατικοποίηση της γεωργίας και της υδατοκαλλιέργειας και από το αλόγιστο κυνήγι. Η κατάσταση είναι επείγουσα και ευχόμαστε να μεριμνήσουν οι αρμόδιοι.

ΑΛΥΚΕΣ

Οι αλυκές υπήρξαν διαχρονικά πολύ σημαντικός οικονομικός παράγοντας για το χωριό μας. Η δυνατότητα εξόρυξης του πολύτιμου αλατιού έδωσε για πολλά χρόνια δουλειά στους χωριανούς μας και σε πολλούς άλλους κατοίκους τόσο του κάμπου, όσο και της Ξάνθης. Κατά μία παράδοση οι αλυκές μας ήταν γνωστές από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όμως αυτό δεν επιβεβαιώνεται. Στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1840 λειτουργούσαν 8 αλυκές, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν 16 και στα χρόνια του Μεσοπολέμου 25. Από το 1996 λειτουργούν οκτώ, οι οποίες ανήκουν στην εταιρεία Ελληνικές Αλυκές ΑΕ, κι ανάμεσά τους είναι οι αλυκές της Νέας Κεσσάνης.

Έχουν έκταση 900 στρ. και ετήσια παραγωγή 5000 τόνων. Οι εργασίες ξεκινούν κάθε χρόνο Μάρτιο/Απρίλιο και σταματούν στο τέλος Οκτωβρίου. Όπως είπαμε, οι αλυκές έδωσαν πολλά μεροκάματα στους κατοίκους του χωριού μας. Ήταν όμως δύσκολα μεροκάματα. Η εξόρυξη του αλατιού, για παράδειγμα, ήταν από τα πιο αποδοτικά, αλλά και από τα πιο επικίνδυνα. Συνήθως, στο παρελθόν, στις αλυκές εργάζονταν πολλοί από 15 Αυγούστου έως 5 Σεπτεμβρίου. Έρχονταν επίσης να δουλέψουν εργάτες από τη Μάνδρα, οι οποίοι μάλιστα μένανε εκεί, ενώ οι εργάτες από την Ξάνθη φιλοξενούνταν στο σχολείο μας. Τα τελευταία ημερομίσθια ήταν στο σκέπασμα του αλατιού με κεραμίδια, δουλειά για τους καλούς μόνο τεχνίτες. Η χειρότερη δουλειά ήταν του λασπά, δηλαδή αυτού που έπρεπε να καθαρίζει το αλάτι από λάσπες και κόπρανα. Σήμερα βέβαια οι εργασίες γίνονται κυρίως με μηχανήματα.

Από οικολογικής άποψης, οι αλυκές, παρόλο που σε μεγάλο βαθμό είναι ιδιόμορφοι υγρότοποι δημιουργημένοι από τον άνθρωπο, έχουν πολύ μεγάλη οικολογική αξία, κυρίως γιατί προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε διάφορα σημαντικά είδη πουλιών.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Η πρώτη εκκλησία του χωριού ήταν μικρή, φτιάχτηκε εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ο υδατόπυργος, το 1923, από τους πρώτους στον τόπο μας πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, με σιάζια και μετά με πλίνθους (κερπίτσια). Αυτή κάλυψε τις θρησκευτικές ανάγκες του χωριού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, οπότε χτίστηκε η νεότερη, αφιερωμένη κι αυτή στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, όπως και η πρώτη. Την τοποθεσία για το χτίσιμο της εκκλησίας είχε υποδείξει ο Χρήστος Καρτάλης (πρόσφυγας πρώτης γενιάς από το Μπασαΐτ της Κεσσάνης), ο οποίος ήταν ηγετική μορφή στο χωριό, είχε διατελέσει πρόεδρος της κοινότητας και για χρόνια εκτελούσε χρέη ψάλτου. Ο επιδέξιος τεχνίτης Πετσάνης Γεώργιος ήταν αυτός που έκοψε τις πέτρες, για να χτιστεί η σύγχρονη εκκλησία, τις τοποθέτησε και η πρώτη τελετή ήταν η κηδεία του πατέρα του Παρασκευά. Πρόσφατα επισκευάστηκε και ντύθηκε με διακοσμητικό τουβλάκι το καμπαναριό, με την οικονομική βοήθεια πολλών χωριανών, ακόμα και ομογενών και έγινε πράγματι πολύ όμορφη. Γιορτάζει κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου, οπότε γίνεται γλέντι.

Οι ιερείς του χωριού απ’ την ίδρυσή του ως σήμερα είναι οι εξής:

Τσολακίδης Ευάγγελος

Ψαρονικολάκης Νικόλαος

Δρίγγας Στέργιος

Καραβοκύρης Αριστείδης

Κωνσταντινίδης Ευάγγελος

Μπουμπούκης Θεοφάνης

Πεχλιβάνης Νικόλαος

Ιακωβίδης Γεώργιος

Μια από τις πιο δημοφιλείς τοποθεσίες της Νέας Κεσσάνης είναι το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, το οποίο βρίσκεται στα βορειοανατολικά του χωριού, πολύ κοντά στις όχθες της Βιστωνίδας. Το εκκλησάκι χτίστηκε μετά από ένα όνειρο που είδε πριν το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο παππούς Κατσίκας Κωνσταντίνος με την Αγία Παρασκευή να του αποκαλύπτει που βρισκόταν η ιερή εικόνα της. Ξέθαψαν λοιπόν την εικόνα και πήγε ο παππού-Κατσίκας κι έφτιαξε ένα πρόχειρο μικρό εικονοστάσι χρησιμοποιώντας ένα βαρέλι ∙ κάθε τόσο κάποιος πήγαινε και του άναβε το καντηλάκι. Συχνά μάλιστα έρχονταν κάτοικοι του Λάγος οι οποίοι έλεγαν ότι είχαν δει την Αγία στον ύπνο τους να τους ζητά να της ανάψουν το καντήλι. Αργότερα, με εράνους κατάφεραν να φτιάξουν ένα εκκλησάκι, το οποίο όμως κάηκε το 1958 και μετά έχτισαν καινούριο. Από την πυρκαγιά σώθηκε μόνο η εικόνα. Θα τολμήσω να αναφέρω ότι σε αντίγραφο αποσπάσματος από φορολογική καταγραφή επί τουρκοκρατίας καταχωρούνται 5 μοναστήρια της περιοχής της Ξάνθης. Ένα από αυτά δηλώνεται ως μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, όμως οι μελετητές δεν μπορούν να το ταυτίσουν με κάποιο υπάρχον μοναστήρι ή ναό στην περιοχή μας. Άραγε αυτή η εικόνα προέρχεται από αυτό το μυστηριώδες μοναστήρι;

Στη γιορτή της Αγίας, στις 26 Ιουλίου, γίνεται την παραμονή πανηγυρικός εσπερινός με αρτοκλασία, οι γυναίκες ετοιμάζουν «κουρμπάνι», δηλαδή ψητό κρέας με ρύζι το οποίο μοιράζεται σε όλους και το βράδυ πλούσιο γλέντι στην πλατεία. Το κεφάλι του ζώου που σφάζουνε για το κουρμπάνι το θάβουν πίσω από το ιερό. Για κάποια χρόνια στο παρελθόν δεν το θάβανε, αλλά το μαγειρεύανε κι αυτό και το τρώγανε. Το έμαθε λοιπόν μια γιαγιά από το χωριό Σιδινή και ήρθε με τα πόδια από εκεί, για να ειδοποιήσει τους πιστούς να μην αλλάζουν την παράδοση και από τότε το κεφάλι του ζώου θάβεται όπως παλιά. Άλλη παράδοση λέει ότι ο Φώτης ο Γιαλαμίδης κάθε χρόνο έσφαζε ένα αρνί για την Αγία. Κάποια χρόνια έτυχε να αμελήσει αυτήν την προσφορά, ώσπου είδε την Αγία στον ύπνο του να τον ρωτάει γιατί δεν της έφερνε πια το δώρο της κι από τότε άρχισε πάλι κάθε χρόνο να προσφέρει ένα αρνί για το κουρμπάνι.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

«Το 1924 μπήκαμε στο δημοτικό σχολείο στην πρώτη τάξη. Σχολείο δεν υπήρχε. Σε μια κάμαρα μέσα ανάβαμε στη γης φωτιά και γύρω καθόμασταν τα παιδιά, λίγα παιδιά, κάτω στο χώμα, το βιβλίο στα χέρια κι ο δάσκαλος όρθιος. Μετά κάναν μια πρόχειρη εκκλησία με τα σιάζια, πήγαμε μέσα στην εκκλησία, μέχρι το 1930, έβγαλα όλο το δημοτικό σχολειό. Πότε είχαμε δασκάλ’ κι πότε δεν είχαμε, από διάφορες αιτίες. Μάθαμε την αλφαβήτα, ας πούμε, γράφαμε στον πίνακα με την κιμωλία και στην πλάκα με το κοντύλ’. Έτσ’ μάθαμε μεις τα λίγα γραμματάκια.» Μαρτυρία Θανάση Μουσικάκη, πρόσφυγα από το Κατίκιοϊ.

Το δεύτερο μέρος, το οποίο χρησίμευσε ως σχολείο για ένα μόλις χρόνο ήταν το σπίτι του Βαθρακέα Γιώργου. Αργότερα, χτίστηκε επιτέλους σχολείο το 1931, με πέτρες στα θεμέλια και τούβλα στους τοίχους από το κεραμοποιείο στην Ποταμιά, το Τσεπέλ’ . Σ’ αυτό τα παιδιά έκαναν τα μαθήματά τους μέχρι το 1991-92 οπότε ανεγέρθηκε το νέο πανέμορφο σχολείο, το οποίο όμως σήμερα είναι άδειο ελλείψει αρκετών μαθητών. Ευτυχώς το κτίριο τώρα έχει ανακαινιστεί και συντηρείται από τον πολύ αξιόλογο και εξαιρετικά δραστήριο Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο “Αγία Παρασκευη”.

Μια θαυμάσια φωτογραφία από το παλιό σχολείο του χωριού. Στα αριστερά, το πρώτο κορίτσι με την ωραία σχολική ποδιά η Φωτούλα Σταυρακάρα, η οποία αρκετά χρόνια αργότερα έγινε σύζυγος του Δημητρού Καρτάλη. Επίσης, στην τρίτη από κάτω σειρά, το τρίτο κορίτσι η Δημητρούλα Καρτάλη και δέκατη η Κωνσταντινιά Καρτάλη (του Ζήση και της Ζουμπουλιάς). Τέλος, στην πρώτη σειρά από κάτω, πέμπτο, καθιστό ένα ξανθό αγοράκι είναι ο Απόστολος Αλεξανδρίδης.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας μαζί με τη Θωμαή Κουτάλιου, Πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου, μπροστά στο νέο σχολείο. Τα παιδιά του συλλόγου φορούν παραδοσιακές ανατολικοθρακιώτικες φορεσιές.

Σχολικό έτος 1948 – 1949

Το σχολείο τη σχολική χρονιά 1955-1956